SUUS brengt prachtige collage rond schrijver Joyce
ZWOLLE - 'Honderd jaar Bloomsday' door de Stichting SUUS. Een zwerftocht langs het culturele erfgoed van James Joyce. Woensdag 16 juni. De Ierse schrijver James Joyce publiceerde in de vroege jaren twintig van de vorige eeuw een spraakmakende roman, 'Ulysses'. Het boek telt over de zeshonderd bladzijden, maar bestrijkt welgeteld één etmaal. Het beschrijft de zwerftocht van Leopold Bloom, Molly en Stephen Dedalus door Dublin op 16 juni 1904, dus exact honderd jaar geleden.
door Jos van der Wulp
Om in de sfeer te komen heb ik mijn oude Penguin paperback maar weer eens uit de kast getrokken, maar het bleek weerbarstige materie te zijn. Het werk staat bol van de symboliek en verwijzingen naar de (Griekse) oudheid en is bepaald niet voor iedere argeloze lezer toegankelijk. Hele passages vind ik vrijwel onleesbaar, maar daar staat tegenover dat er ook fascinerende bladzijden zijn die zo'n poëtische zeggingskracht hebben, en zo'n eigen prachtig taalgebruik, dat ik er als een blok voor val.
Janpieter Boudens en zijn echtgenote Magdaleen inspireerde het boek in elk geval tot een prachtige collage rond de schrijver en zijn oeuvre. Het werd een voorstelling die een prachtige weerspiegeling gaf van de stijl van Joyce. In de Engelse literatuur wordt dat meestal 'stream of consciousness' genoemd: een sterk op associaties gebaseerde werkwijze, vol kruisverwijzingen, die wel eens wat lastig te volgen is. Maar ik vond het adembenemend fraai. Met medewerkers (om er een paar te noemen) als Alice Zwolschen, Erik Raayman, Frans Leenderts, Gert Oosterwijk, Clara de Vries en Steven Faber werd een lappendeken van tekst, brieven, toneel en muziek op de planken gezet, die er mocht zijn.
Niet alleen 'Ulysses' kwam aan bod, maar ook fragmenten uit 'A portrait of the artist as a young man', het uiterst duistere en cryptische 'Finnegans wake', en een paar schitterende liederen van Samuel Barber. De hele presentatie ademde de fragmentarische, complexe sfeer van de boeken van Joyce, en ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat dit doelbewust zo gedaan is. Als je zo iets pretentieus onderneemt (en dat houdt een risico in) moet het denk ik wel op deze manier. Het heeft te maken met sfeer. Aan de hand van Joyce zwerven door Dublin, met een pint Guiness, een vrolijk lied, een diepzinnig gedicht, een doodskist in de zaal, een saxofoon, en een verteller (Boudens) die als rode draad fungeert. Geweldig, toch!
Een heel sterk aspect vond ik dat het theatrale, het 'overdone' dat ik associeer met Joyce zo geweldig goed uitgelicht werd in de voorstelling. Er was aan alles de volle aandacht gegeven. De lichtbeelden, kostumering, en wat er verder bij komt kijken waren voortreffelijk passend in het hele concept, en 'werkten' dus. Ik denk dat de ervaring van theater 'Transparant' hier goede diensten bewezen heeft.
Volgens mij kan je de Ierse auteur niet beter eren dan met een werkwijze die zijn stijl weerspiegelt: met een collage, met losse flarden die toch een coherent geheel vormen. Dat is Janpieter Boudens en zijn hele team in mijn optiek volkomen gelukt, en dat doet me oprecht genoegen. Ik heb nu eenmaal een zwak voor initiatieven van dit soort. En een zwak voor James Joyce natuurlijk...
Gepubliceerd in De Stentor van 18 juni 2004.